Een duivels dilemma
De gemeenten lijken voor een duivels dilemma komen te staan: alles op alles zetten om de door 'Den Haag' afgedwongen onmogelijke bezuinigingen te realiseren? Of schrijnende toestanden laten ontstaan die bewijzen dat méér geld van het rijk onvermijdelijk is?
Waarschijnlijk spitsen de discussie en de beeldvorming zich toe op de volgens de regering mogelijke bezuinigingen op de jeugdzorg, en dan niet op de 'gewone' jeugdzorg. Zorg voor mensen die het moeilijk hebben, daar kunnen de gemeenten heel goed mee omgaan, ze zijn niet anders gewend. Zelfs de zorg van –voor de gemeenten nieuwe- gezinshuizen e.d. is te managen, en er is ongetwijfeld ook op te bezuinigen, zoals er altijd te bezuinigen is, al is dat niet altijd simpel.
In de woorden van een directeur van een kleine, goedkope en efficiënt werkende residentiële jeugdzorginstelling, waar kinderen liefdevol opgevangen en verzorgd worden: “Die bezuinigingen zijn heel goed in de jeugdzorg! Nu de verandering van de mensen die er werken nog!”
Het duivelse dilemma manifesteert zich vooral bij de zware gevallen: jongeren met héél grote problemen die in een complexe residentiële setting opgevangen moeten worden, waarbij de problemen zó groot zijn, dat kosten van opvang en behandeling tot meer dan € 100.000 per jaar kunnen oplopen.
Elke gemeente is bang de tragische dood van een kind op haar conto geschreven te krijgen. Van de andere kant.... moet je ten koste van alles de sores van het rijk oplossen ten koste van wegenonderhoud, bibliotheken en andere voor jouw inwoners belangrijke voorzieningen?
Wat zeker is, is dat voor een individuele gemeente het geen optie is om de wal het schip te laten keren. Als door jouw falende jeugdzorg aantoonbaar slachtoffers vallen, lijkt verwijzen naar rijksbezuinigingen niet meer dan een beschamend excuus.
Je moet dus zorgen het dilemma voor te zijn, door, als het er echt op aankomt, voldoende geld vrij te kunnen maken om de noodzakelijke kosten voor de jeugdzorg te kunnen dragen. Dan is bezuinigen op de jeugdzorg niet genoeg, maar moet je in de volle breedte kritisch naar alle taken en uitgaven kijken. Kan het niet doelmatiger? En moeten al onze taken nog wel onze taken blijven?
Vooral gemeenten die financieel en beleidsmatig in control zijn, hebben zo'n kerntakendiscussie al gevoerd. Zij hebben een forse voorraad aan bezuinigingspotentieel op de plank liggen. Andere toekomstgerichte gemeenten starten komende maanden een kerntakendiscussie. Zij willen niet gedwongen worden paniekerig ingrijpende last-minute bezuinigingen door te moeten voeren.
De tijd van gemakkelijke bezuinigingen is voorbij. Daarom is het ook van het grootste belang de bevolking in de kerntakendiscussie mee te laten denken. Om nuttige kennis te verzamelen. Om te achterhalen welke bezuinigingen de meeste weerstand oproepen. Om alle voors en tegens op een rij te krijgen.
Maar ook: om duidelijk te maken dat hun gemeentebestuur pijnlijke keuzes moet gaan maken. In een goede, interactieve kerntakendiscussie is dat een heel haalbaar doel. Op de meeste interactieve bezuinigingsbijeenkomsten die ik samen met een collega organiseer, verzuchten deelnemers aan het eind dat ze blij zijn al die moeilijke beslissingen niet te hoeven nemen... en kijken ze met bewondering op naar de raadsleden die voor hen die keuzes gaan maken.
Er zijn minder prettige manieren om als raadslid uit een duivels dilemma te komen...